EN 80 Urok afrykańskiego drewna na polskich torach.

EN 80 jest normalnotorowym silnikowym wagonem elektrycznym. Jest on konstrukcją brytyjskiej firmy „English Electric Company”, która powstała w 1918 r. zajmując się budową tramwajów, taboru kolejowego, uzbrojenia w tym samolotów. Jest to firma, która od 1941 roku dostarczała dla brytyjskich Royal Air Force (RAF) jeden z podstawowych bombowców Handley Page Halifax!

Wagony silnikowe EN80 w ilości 20 sztuk nabyła powstała w 1922 r. polska Elektryczna Kolej Dojazdowa, przekształcona potem w Warszawską Kolej Dojazdową (WKD). Na linii tej EN 80 były używane od 1927 roku, aż do 1972 roku. 

Wybór padł na te brytyjskie wagony z tego powodu, że w latach 20 XX w. polski rząd powierzył elektryfikacje linii kolejowych spółce z większościowym kapitałem brytyjskim „Siła i Światło”, która powstała w 1918 roku.

EN 80 fot. Piotr Wujec AD 2023

Gdzie to afrykańskie drewno?

Wagony silnikowe EN80 zbudowane były z drewna łączonego na złącza ciesielskie (tzw. czopowane). Chodzi np. o: wrąb, zamek, obłap czy czop. Pasjonuje się stolarką, a tym samym doceniam takie złącza (nie wymagające wkrętów czy gwoździ), jako czyniące konstrukcje lżejszą, co ma znaczenie dla ciężaru własnego. np. wagonu.

W celu użycia materiałów trwałych i zarazem lekkich wagony zostały obudowane afrykańskim drewnem debema. 

Natomiast wnętrze wagonów wykonano z:

- cięższego i bardziej trwałego drewna dębowego, 

np. ławy i listwy wzmacniające,

lub

- tańszego mniej trwałego sosnowego, 

inne detale wykończenia,

dokonując wyboru rodzaju drewna pod kontem wymaganej nośności.

EN 80 fot. Piotr Wujec AD 2023

Inne detale

 

Tak obudowane drewniane wagony zostały przez Brytyjczyków osadzone na ramach nośnych oraz dwuosiowych wózkach, które w wagonach silnikowych były napędzane, zamiast tyko toczone jak w wagonach doczepnych.

Oczywiście wagony silnikowe posiadały po jednej kabinie maszynisty na każdym z końców wagonu. Na moim zdjęciu modelu EN80 ze zbiorów Stacji Muzeum widać wyposażenie kabiny maszynisty, tj.: 

nastawnik umożliwiający uruchomienie pojazdu, 

koło hamulca ręcznego,

zawór maszynisty.

Słabo ale zawsze coś widać:)

EN 80 fot. Piotr Wujec AD 2023

Co istotne wagony te miały ogrzewanie elektryczne.

Wynikało to z faktu, że wagony EN 80 korzystały z linii napowietrznej na prąd stały 600 V odbieranego przez odbierak na dachu, z którego pobierany prąd napędzał cztery silniki na wózkach wagonu, jakie opisałem powyżej.

Składy

Przed 1939 rokiem na WKD zestawiano składy, składające się z wagonu silnikowego EN80 wraz z jednym do dwóch dwóch wagonów doczepnych. 

Składy z EN 80 poruszały się z maksymalną prędkością 65 km/h.

1939-1945

W 1939 roku składy elektrycznych wagonów EN80 jeździły z dużą częstotliwością, tj. co 10 min na terenie Warszawy przez warszawskie ulice z Ochoty (dzielnica Warszawy) via Niemcewicza, Szczęśliwicka, aż do skrzyżowania z Marszałkowską…

To tymi pociągami EN80 pewna część Powstańców wycofała się z Ochoty w pierwszych dniach Powstania Warszawskiego, część potem wróciła do miasta, a część pozostała broniła dzielnie Reduty Kaliskiej, do czasu krwawego stłumienia polskiego oporu przez Niemców 9 sierpnia 1944 roku… To tragiczny etap naszej polskiej historii. 

Przez kilkanaście lat mieszkałem na Starej Ochocie na ul. Andrzejowskiej. W latach 90 tych XX w. w mojej kamienicy mieszkało sporo byłych powstańców, którzy unikali rozmowy o Rzezi Ochoty. Mówili jedynie, że to była tragedia, a Niemcy niszcząc Warszawę i mordując tylu cywili… wygrali wojnę. Coś w tym niestety jest.

Wracając do WKD 

Niemcy, jak to Niemcy widząc zbliżających się do Warszawy Rosjan zaczęli niszczyć polski tabor WKD lub kraść go wywożąc do Niemiec. Na szczęście większość ukradzionych przez Niemców wagonów udało się po wojnie odzyskać, kilka z nich Niemcy zniszczyli. 

EN 80 od 1945 roku stopniowo wracały na tory WKD gdzie służyły do 1972 roku.

EN 80 fot. Piotr Wujec AD 2023

Po wycofaniu EN80 w 1972 r....

niestety wszystkie wagony poza jednym zniszczono w 1973 roku…

Podsumowując

Moim zdaniem uroczy jest kształt wagonów elektrycznych EN80. 

Godnym podziwu jest skuteczność w prowadzeniu inwestycji publicznych naszych przodków, tj. Polaków w okresie raptem 17 lat pokoju od 1922 roku (od zakończenia trzeciego powstania śląskiego i włączenia Górnego Śląska do Polski) do 1939 r. (zaatakowania Polski przez Niemcy, Słowację i Rosję Sowiecką).

Na osobne omówienie zasługuje ciekawy temat wybudowania w raptem dwa lata linii z Warszawy do Grodziska Mazowieckiego, tj. WKD (1925-27 r.).

Warto pokusić się o odpowiedź: 

z jakiego powodu tak szybko i sprawnie przeprowadzał inwestycje infrastrukturalne do września 1939 roku polski rząd lub władze Warszawy? 

Poruszę ten temat w osobnym wpisie.

Dziękuję za uwagę

Piotr Wujec

https://wms.edu.pl/otwarci-o-kolei-cykl-konferencji-naukowych/